Қазақстан Республикасында тауар таңбасын тіркей отырып, оның иесі басқа мемлекеттердің аумағында ешқандай құқық алмайды. Егер тауар таңбасын осы белгімен белгіленген тауар экспортталатын елде тіркелмесе, оны нарықтың кез келген қатысушысы еркін пайдалана алады. Осындай жағдайды болдырмау үшін тауар таңбасын тиісті шет елдерде тіркеу қажет, әсіресе қазіргі мемлекеттердің көпшілігінің шекаралары тауарларды жылжыту үшін еркін болса.

Шетелде тауар таңбасын тіркеудің екі әдісі бар. Бірінші әдіс – Мадридтің халықаралық таңбаларды тіркеу жүйесі бойынша өтініш беру. Қазақстан 1891 жылғы 14 сәуірдегі халықаралық таңбаларды тіркеу туралы Мадрид келісімінің, сондай-ақ 2010 жылдан бастап осы келісімге Хаттаманың қатысушысы болып табылады. Бұл құжаттар бір уақытта бірнеше елде тауар таңбасын құқықтық қорғауды жеңілдетеді. Дүниежүзілік Зияткерлік Меншік Ұйымының Халықаралық бюросына өтініш бере отырып, тауар таңбасының иесі әр елде жеке-жеке өтініш бергендей қорғауды алады. Қазіргі уақытта Мадрид келісіміне 55 мемлекет, ал Хаттамаға 100 мемлекет мүше болып табылады.

1993-2017 жылдар аралығында Қазақстанда шетелдік өтінім берушілердің атына тауар таңбаларының едәуір саны тіркелді (73 мыңға жуық), бұл халықаралық нарыққа шығуға ниет білдіргендер үшін тауар таңбаларын шетелде тіркеу қажеттігін көрсетеді.

Әзірге тауар таңбаларын халықаралық тіркеуге берген қазақстандық өтініш берушілердің саны аз болып қалуда. Тек 642 таңба халықаралық тіркеуден өтті. Бұл рәсімге алғашқы қазақстандық өтініш берушілердің қатарында «Үлбі» мемлекеттік холдингтік компаниясы, «Химпром» акционерлік қоғамы, «Балқашмед» өндірістік бірлестігі, «Қазмырыш» ашық акционерлік қоғамы, «Қазақойл» ұлттық мұнай-газ компаниясы және т.б. кәсіпорындар болды.

Мадрид Келісімі мен Хаттамасы бойынша тауар таңбасын халықаралық тіркеудің көптеген артықшылықтары бар:

– Өтініш беруші бір ғана өтініш арқылы өзінің тауар таңбасын бірнеше елде қорғауға өтініш бере алады. Егер таңбаның иесі өзінің тауар таңбасы қорғалатын елдердің санын кеңейтуді қаласа, онда ол қайта өтінім берусіз «аумақтық кеңейтуге» өтініш бере алады.

– Мадрид Келісімі бойынша тауар таңбасын тіркеу бажы осы елдердің әрқайсысына (елдер санына және олардың құнына байланысты) тікелей өтінім берілгенге қарағанда төмен. Мысалы, егер өтініш беруші тауар таңбасын тек Ресей сияқты бір елде немесе Ресей мен Қырғызстан сияқты екі елде тіркегісі келсе, онда оған осы елдердің патенттік ведомстволарына тікелей өтінім беру тиімдірек болады, өйткені бұл елдерде қазақстандық өтініш берушілер үшін ұлттық баждар төмен. Алайда, егер өтініш беруші тауар таңбасын үш немесе одан да көп елде тіркеуді жоспарласа, онда Мадрид Келісімі бойынша өтініш берудің артықшылығы айқын.

– Тауар таңбасын тіркеуге өтінімді бірден бірнеше елде қарау мерзімі – небәрі 12-18 ай. Бірқатар елдерде тауар таңбасын сараптау жылдарға созылатынын білу маңызды, сондықтан Мадрид Келісімі мен Хаттамасында белгіленген мерзім сөзсіз артықшылық болып табылады.

Мадрид жүйесі бойынша халықаралық тауар таңбасын тіркеуге өтінім беру рәсімі таңба жасалған елдің патенттік ведомствосы арқылы ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Өтініш беру үшін өтініш берушінің Мадрид келісіміне қатысушы елде жарамды және жалған емес өнеркәсіптік немесе сауда кәсіпорны, тұрғылықты жері немесе азаматтығы болуы тиіс.

Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымында тауар таңбасын халықаралық тіркеуге өтінім тауар таңбасын ұлттық тіркеуге негізделген. Сондықтан Халықаралық бюроға тіркеуге өтінім берер алдында таңбаны өтінім беру жүзеге асырылатын елдің патенттік ведомствосында тіркеу қажет. Хаттама бойынша халықаралық өтінім ұлттық өтінім кезеңінде берілуі мүмкін.

Халықаралық өтінімді беру үшін қандай шартты қолданған дұрыс екендігі туралы шешім қабылдаған кезде, сондай-ақ осы өтінімге материалдар дайындаған кезде тауар таңбаларын қорғау саласындағы мамандарға және патенттік сенім білдірілген өкілдерге жүгіну ұсынылады.

Таңбаны халықаралық тіркеу Мадрид келісімі бойынша 20 жылға және хаттама бойынша 10 жылға ұзарту үшін баж төлеу арқылы келесі 20/10 жылға ұзарту мүмкіндігімен жүзеге асырылады.

Сондай-ақ, белгілі бір елдің патенттік ведомствосына немесе Мадрид келісіміне немесе Хаттамаға қатысушы бірнеше елде тіркеуге өтінім беруге мүмкіндік беретін ұлттық рәсім бойынша тауар таңбасын тіркеуге өтінім беруге болады. Мадрид жүйесіне қатысушы елдерде тауар таңбасын тіркеуге өтінім Ұлттық тіркеуге немесе Қазақстанда тауар таңбасын тіркеуге ұлттық өтінімнің болуына негізделуі мүмкін. Бір тілде бір ведомствоға өтініш беру Мадрид келісімінің барлық немесе бірнеше елдерінде құқықтық қорғауға мүмкіндік береді.

Халықаралық бюрода тауар таңбасын жазу 10 жылға немесе 20 жылға жүзеге асырылуы мүмкін, әрі қарай 10 жылға қосымша кезеңге ұзарту мүмкіндігі бар.